زیست اجتماعی زرتشتیان به عنوان یک اقلیت مذهبی: با تکیه بر رویت پذیری در فضای عمومی شهر تهران

چکیده رویت پذیری از مباحث جدیدی است که با مسئله ی اقلیت ها در جوامع امروزی پیوند خورده است. گروههای اقلیت اعم از اقلیت های مذهبی، زنان، سیاهان و... به نوعی خواستار رویت پذیری بیشتر و به رسمیت شناخته شدن در جامعه شده اند. این خواست و مطالبه در معماری، پوشش، رسانه ها و انجام مناسک علنی نمود بیشتری یافته است. این پژوهش می کوشد تا بر اساس مفهوم رویت پذیری و مباحث مربوط به آن، رویت پذیری زرتشتیان به عنوان یکی از اقلیت های دینی شهر تهران را مورد مطالعه قرار دهد. پرسش های اساسی این تحقیق عبارتند از: رویت پذیری (نمایش اجتماعی) اقلیت زرتشتیان به عنوان یکی از سه اقلیت قانونی، در شهر تهران و در فضای عمومی شهری، به چه میزان و چگونه است؟ زیست اجتماعی زرتشتیان به عنوان یک اقلیت دینی چگونه است؟ ارتباط آنها با محیط پیرامونی چگونه است؟ در این پژوهش که در سال های 89-90 انجام شده است، از روش های مشاهده، مشاهده همراه با مشارکت، مصاحبه عمیق، مطالعات اسنادی در بخش گرد آوری داده ها و از روش گروندد تئوری در بخش تحلیل یافته-ها استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که با توجه به چهار شاخص مکان، مناسک، رسانه ها و پوشش، زرتشتیان رویت پذیری ناچیزی دارند و در فضای عمومی شهر تهران تقریبا دیده نمی شوند. به نظر می رسد این امر دلیل دوگانه ای دارد؛ از سویی بدلیل سیاست های دولتی مبنی بر یکدست سازی هر چه بیشتر جامعه ایرانی برای بروز و ظهور نمادهای اقلیت های دینی محدودیت هایی وجود دارد؛ و از سویی دیگر بدلیل عدم تمایل زرتشتیان به ادغام با مسلمانان و گرایش به حفظ هر چه بیشتر انسجام درونی جامعه خود، آنها به روابط درونی تمایل دارند و درنتیجه، تا حد زیادی رویت ناپذیرند. بنابراین سعی می کنند برای حفظ دین خود و به رسمیت شناخته شدن در جامعه و از دست ندادن حقوقی که به صورت قانونی دارند، به شکلی کاملا مسالمت آمیز در میان جامعه ی مسلمان ایرانی به زیست آرام خود ادامه دهند و برخلاف اقلیت های مذهبی دیگر جوامع بویژه جوامع اروپایی، میل چندانی برای رویت پذیری در فضای عمومی جامعه ندارند. کلمات کلیدی: رویت پذیری، زیست اجتماعی، اقلیت مذهبی، زرتشتیان، به رسمیت شناخته شدن، فضای عمومی.